บทเพลงสุนทราภรณ์ ไพเราะตรงไหน

บทเพลงสุนทราภรณ์ ไพเราะตรงไหน
4 สิงหาคม 2527 ผมเดินเข้าสู่ธนาคารออมสินสาขาสี่แยกคอกวัวในตอนสายๆ เพื่อส่งเพลงเข้าประกวดในโอกาสเฉลิมฉลอง 72 ปี การก่อตั้งธนาคารออมสิน เจ้าหน้าที่บอกให้ผมขึ้นไปส่งที่ชั้นสองกับ หัวหน้ากองการประชาสัมพันธ์ฯ พอพบ หัวหน้ากองการประชาสัมพันธ์ฯ ผมจำได้ว่าท่านคือ คุณปฐมทัศน์ สัชฌุกร ที่เมื่อ พ.ศ. 2520 ท่านไปช่วยเล่นดนตรีในงานสมรสธิดาเพื่อนรักของท่านท่านที่โคราช คุณวิเชียร บุนนาค ผู้จัดการออมสินภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

เอื้อ สุนทรสนาน โดย....เวส สุนทรจามร
โดย..เวส สุนทรจามร
แหล่งที่มา : หนังสือ เอื้อ สุนทรสนาน 5 รอบ (21 มกราคม 2514)
        ในวง " สุนทราภรณ์ " ทุกวันนี้ ผมอายุมากที่สุด เพราะขณะนี้ผมอายุ 68 ปี … (พ.ศ.๒๕๑๔)
ใน ระยะเวลาอันยาวนานของชีวิตดนตรี มันเป็นระยะเวลาที่ผมกับคุณเอื้อ สุนทรสนาน ได้ร่วมวงกันมากที่สุด แทบจะเรียกได้ว่า เราบรรเลงเพลงด้วยกันตลอดมา ผมฝึกวิชาดนตรีกับ พ.ต. อั้น ดีวิมล ตั้งแต่ปี ๒๔๕๗ หลังจากนั้นได้เข้าประจำวงดนตรีกองเครื่องสายฝรั่งหลวง กรมมหรสพ จนกระทั่งวันสำคัญมาถึง
วันนั้น...
        ไม่ว่าผมหรือคุณเอื้อ สุนทรสนาน หรือใครๆ ที่ร่วมวงด้วยกัน มีความคิดเช่นเดียวกันที่จะมาอยู่วงใหม่จากความอุปถัมภ์ของ คุณหลวงสุขุมนัยประดิษฐ์ มันเป็นวันประวัติศาสตร์ของผม ของคุณเอื้อ และสำคัญที่สุดก็คือวันประวัติศาสตร์ของดนตรี " สุนทราภรณ์ " เรายกพวกกันมาตั้งวง โดยยกให้คุณเอื้อ สุนทรสนาน เป็นหัวหน้า พวกเราผนึกกำลังกันแบบสามัคคีปรองดอง มีเรื่องอะไรก็ถ้อยทีถ้อยปรึกษากัน
        คุณ เอื้อ สุนทรสนาน ไม่ได้คิดตั้งตัวเป็นนายพวกเราให้สมกับที่ได้รับหน้าที่เป็นหัวหน้าวง แต่ปกครองพวกเราอย่างพี่อย่างน้อง และก็คงเพราะอัจฉริยะและวิธีการปกครองเช่นนี้ จึงทำให้ดนตรีวงนี้เจริญยั่งยืนมาด้วยระยะเวลาอันยาวนานถึง 30 ปีเศษ
ใน ความยั่งยืนของวงดนตรี และในความยั่งยืนแข็งแรงสำหรับวัย 60 ของคุณเอื้อ สุนทรสนาน ในวันนี้ ผมขออำนาจคุณพระรัตนตรัยจงคุ้มครองให้ดนตรีวงนี้และหัวหน้าวง เอื้อ สุนทรสนาน จงมีอายุยืนนาน เพื่อที่จะให้ได้รับใช้ชาติ รับใช้ประชาชนต่อไปให้นานแสนนาน 


        4 สิงหาคม 2527 ผมเดินเข้าสู่ธนาคารออมสินสาขาสี่แยกคอกวัวในตอนสายๆ เพื่อส่งเพลงเข้าประกวดในโอกาสเฉลิมฉลอง 72 ปี การก่อตั้งธนาคารออมสิน เจ้าหน้าที่บอกให้ผมขึ้นไปส่งที่ชั้นสองกับ หัวหน้ากองการประชาสัมพันธ์ฯ พอพบ หัวหน้ากองการประชาสัมพันธ์ฯ ผมจำได้ว่าท่านคือ คุณปฐมทัศน์ สัชฌุกร ที่เมื่อ พ.ศ. 2520 ท่านไปช่วยเล่นดนตรีในงานสมรสธิดาเพื่อนรักของท่านท่านที่โคราช คุณวิเชียร บุนนาค ผู้จัดการออมสินภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
        งานสมรสครั้งนั้นจัด ที่ โคราชโฮเตล คุณปฐมทัศน์ นี้ผมรู้กิตติศัพท์ท่านมาก่อนว่าท่านเป็น “ยอดนักแอคคอเดียน ประจำวงดนตรีธนาคารออมสิน” แต่เพิ่งประจักษ์สายตาอย่างแท้จริงก็คืนนั้นที่โคราชโฮเตล ฝีมือแอคคอเดียนของท่านพลิ้วจริงๆ มือขวาไล่ไปตามคีย์บอร์ดขึ้นลงอย่างแม่นยำ สำเนียงที่ออกมาเข้ากับอารมณ์เพลงอย่างแนบเนียน มือซ้ายกดปุ่มเบสที่มีนับไม่ถ้วน อย่างแม่นยำแม่นจังหวะ คืนนั้นได้แต่ชื่นชมท่านอยู่ห่างๆ

       4 สิงหาคม 2527 เมื่อมีโอกาสพบท่าน ผมจึงหาทางที่จะคุยกับท่านให้มากที่สุด มีผู้นำผมไปพบท่าน ท่านรับไหว้ ยิ้มอย่างมีเมตตา รับงานผมไปพิจารณา เขียนใบรับงานให้ไว้เป็นหลักฐาน
        เสร็จสรรพจากเรื่องงานท่านก็ชวนคุย สอบถามถึงสถานะภาพทางดนตรี ผมก็บอกไป ท่านก็บอกว่า “พี่นอกจากทำงานในหน้าที่ หัวหน้ากองการประชาสัมพันธ์ธนาคารออมสินแล้ว ก็ยังต้องทำหน้าที่ หัวหน้าวงดนตรีธนาคารออมสินด้วย” เมื่อรู้ว่าผมเรียนมาทาง “Jazz Band” ท่านก็เล่าถึง วงดนตรีแจ๊สฝรั่ง ให้ฟัง แล้วก็เล่าถึง วงดนตรีแเจ๊สเมืองไทย อย่างออกรส ทำให้ผมได้ความรู้มากมายในวันนั้น เมื่อมาถึง วงดนตรีสุนทราภรณ์ แทนที่จะเล่าให้ฟังเหมือนวงดนตรีอื่นๆ ท่านกลับตั้งคำถามว่า “น้องชอบฟังเพลงสุนทราภรณ์ไหม”
   “ชอบครับ” ผมตอบ
   “น้องว่า เพลงสุนทราภรณ์ เพราะตรงไหน” ท่านถาม ผมได้แต่ยิ้ม คนมีความรู้ทางดนตรีแค่หางอึ่งอย่างผมจะมีปัญญาไปวิเคราะห์อะไรได้
   “น้องเชื่อไหม ว่าพี่ชอบเพลงสุนทราภรณ์ที่สุด” ผมได้แต่ทำตาปริบๆ ไม่ อยากจะเชื่อว่า “นักดนตรีใหญ่ที่อยู่ต่างวงจะชื่นชมกันอย่างแท้จริง ส่วนใหญ่แล้ว มักชื่นชมกันแต่ต่อหน้า แล้วจะดูถูกทับถมกันลับหลัง” เหมือนท่านจะอ่านใจผมออก จึงพูดต่อไปว่า
  “พี่พูดด้วยใจจริงนะ ในวงดนตรีของทางราชการทั้งหมดนี่ ทุกวงก็มีเครื่องดนตรีในจำนวนและคุณภาพที่ไม่ต่างกัน มีนักดนตรีเก่งๆไม่น้อยหน้าไปกว่ากัน แต่ทำไมไม่มีวงใดมีชื่อเสียงเทียบเท่าวงดนตรีกรมประชาสัมพันธ์ในสมัยที่ครู เอื้อคุมวงอยู่” (ครูเอื้อ ก่อตั้งวงดนตรีกรมประชาสัมพันธ์ - สุนทราภรณ์ เมื่อ พ.ศ. 2482 ถึงแก่กรรม พ.ศ. 2524) แล้วท่านก็แจกแจงให้ฟังว่า
   “ด้าน ทำนอง ไม่ต้องพูดถึง ครูเอื้อท่านมีอัจฉริยะเรื่องการเขียนทำนองอย่างยากจะหาใครเทียบได้” (คุณถวัลย์ สุรภาพประดิษฐ์ แห่ง สมาคมนักแต่งเพลงแห่งประเทศไทย ระบุใน “หนังสือครูเพลง” ว่า ครูเอื้อแต่งทำนองเพลงให้วงดนตรีสุนทราภรณ์ประมาณ 2 พันเพลง) เมื่อเห็นผมนั่งฟังตาแป๋วพยักหน้าหงึกๆ จึงพูดต่อไปว่า
  “นอก จากนี้ ครูเอื้อท่านยังโชคดี ได้นักเขียนทำนองชั้นยอดที่มีลีลาต่างกันมาเสริมทีม เช่น ทำนองเพลงสนุกๆ จาก ครูธนิต ผลประเสริฐ (สุขกันเถอะเรา ดาวล้อมเดือน จุดไต้ตำตอ ช่าช่าช่าพาเพลิน ลืมไม่ลง รำวงสาวบ้านแต้ รำวงมาลัยรจนา ฯลฯ) ทำนองเพลงเศร้าๆ จาก ครูสริ ยงยุทธ (กำศรวลรัก ตกดึกนึกเศร้า ชั่วคืนเดียว ฯลฯ) ทำนองเพลงที่สง่างาม จาก ครูเวส สุนทรจามร (หงส์เหิน ริมฝั่งน้ำ บุพเพสันนิวาส น้ำตาลใกล้มด นางในฝัน ฯลฯ) ทำนองเพลงหวานๆ จาก ครูสมศักดิ์ เทพานนท์ (รักเธอเสมอ ฯลฯ) ทำนอง    เพลงชมธรรมชาติ จาก ครูสมพงษ์ ทิพยกลิน (ดอกพุดตาน ท่องทะเลทอง ใต้แสงจันทร์ ฯลฯ)
        นักแต่งเพลงกิตติมศักดิ์ ที่มาช่วยเสริมด้านทำนอง ก็มี หลวงสุขุมนัยประดิษฐ์ (ผู้ร่วมก่อตั้งวง - เกาะสวาท เมื่อไหร่จะให้พบ ไม่อยากจากเธอ รักไม่ลืม สิ้นรักสิ้นสุข ชายไร้เชิง คนึงครวญ) ม.จ.จักรพันธุ์ เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ (แต่งได้ทั้งทำนองและคำร้อง - ฝากรัก เสี่ยงรัก เพ้อรัก จากรัก ห่วงรัก รำวงชาวทะเล ชะตาฟ้า เธอนะเธอ สาวงาม นางกลางเมือง ขยี้ใจ ฯลฯ) พล.ท. ม.ล. ขาบ กุญชรฯ (อดีตอธิบดีกรมประชาสัมพันธ์ ใช้นามแฝงในการแต่งเพลงว่า “อ.ป.ส.” - ข้องจิต คิดไม่ถึง คนึงฝัน พรั่นรัก) ครูพยงค์ มุกดา (ศิลปินแห่งชาติ - ฉันเป็นของเธอ ฝั่งหัวใจ)
        ด้านคำร้อง แค่ ครูแก้ว อัจฉริยะกุล คนเดียวก็เหลือกิน (กังหันต้องลม ขวัญใจจุฬา คิดถึง จังหวะชีวิต เพื่อเธอ พรานทะเล วังน้ำวน หงส์เหิน ชุดจุฬาตรีคูณ ฯลฯ) แต่ครูเอื้อท่านโชคดี ได้มือเขียนคำร้องระดับครูมาช่วยอีก เช่น ครูศรีสวัสดิ์ พิจิตรวรการ (กุหลาบดำ ลาทีปากน้ำ พัทยาลาก่อน ฟ้าแดง ฟลอร์เฟื่องฟ้า เริงลีลาศ หิมพานต์ ตาอินกะตานา ฯลฯ) ครูสุรัฐ พุกกะเวส (พระเจ้าทั้งห้า อุษาสวาท ปทุมมาลย์ น้ำตาลใกล้มด งอนแต่งาม สุดสงวน ฯลฯ) ครูธาตรี (กุญแจใจ เสียดายเดือน สมมติว่าเขารัก ร้ายกว่าผี มั่นใจไม่รัก ตัดสวาท เพื่อคุณ ขยี้ใจ รักวันเติมวัน ลาภูพิงค์ ใกล้มือคว้า ฯลฯ) ครูชอุ่ม ปัญจพรรค์ (ถึงเธอ รักบังใบ หนึ่งในดวงใจ ข้องจิต ขอเป็นจันทร์ จนนาง รักเอาบุญ ฝากลมวอน ดอกพุดตาน สำคัญที่ใจ ฯลฯ) ครูพรพิรุณ (ขอให้เหมือนเดิม กว่าจะรักกันได้ ฝนเอย ใจชายใจหญิง ฉันยังคอย อาลัยปีเก่า ฯลฯ) ครูสวัสดิ์ ธงศรีเจริญ (ฝากหมอน คมตา คมปาก สูญถิ่นสิ้นไทย ฯลฯ) ทวีปวร (นิมิตสวรรค์ ศกุนดลา มนต์รักนวลจันทร์ โดมในดวงใจ ธรรมศาสตร์เกรียงไกร โดมร่มใจ ฯลฯ) ยังมีอีกมากมาย เอาเท่านี้ก่อน เดี๋ยวน้องจะเบื่อ” ผมก็ได้แต่รำพึงในใจว่า
   “ผมน่ะฟังเรื่องของสุ นทราภรณ์ไม่มีวันเบื่อหรอกครับแต่ที่ไม่ขอให้พี่เล่าต่อเพราะกลัวพี่จะ เหนื่อยต่างหาก” แล้ว พี่ปฐมทัศน์ ก็กล่าวชื่นชม การเรียงเสียงประสาน ในวงดนตรีสุนทราภรณ์  โดยเฉพาะฝีมือของ คุณคีติ คีตากร (บิลลี่ ชาวฟิลิปปินส์) ครูเพิ่ม คล้ายบรรเลง คุณวัฒนา ชื่นสุวรรณ และ คุณชะอุ่ม สาณะเสน แล้วท่านก็พูดต่อไปว่า
   “น้องสังเกตไหม ดนตรีต้นเพลง (Introduction) และ ดนตรีจบเพลง (Ending) ของ วงดนตรีสุนทราภรณ์ มีความไพเราะทุกเพลง ไม่มีเพลงไหนที่ไม่เพราะ”
   “อืมมมมม.....” ผมครางในลำคออย่างเห็นด้วย
   “ส่วนนักร้องไม่ต้องพูดถึง เพราะเป็นเรื่องที่คนฟังพิสูจน์ได้ด้วยตัวเองอยู่แล้ว”
ผมพยักหน้าน้อยๆ มองสบตาท่านอย่างเห็นด้วย แล้วท่านก็สรุปว่า
  “ด้วย ตนตรีที่สมบูรณ์แบบ บวกกับ การถ่ายทอดอันยอดเยี่ยมของนักร้องบวกกับ ความพิถีพิถันของครูเอื้อ จึงทำให้บทเพลงสุนทราภรณ์มีชีวิตมีวิญญาณ ใครได้ฟังจึงเกิดการซึมซับเข้าสู่จิตวิญญาณทีละเล็กทีละน้อย จนฝังจิตติดแน่นยากจะทอดทิ้งลืมเลือน”
ถึงตรงนี้ท่านเหลือบมองนาฬิกาที่ฝาผนัง แล้วพูดกับผมว่า “อ้าว เกือบเที่ยงแล้วเหรอ วันนี้พี่นัดลูกวงซ้อมที่สำนักงานใหญ่ตอนบ่ายโมง ไปนั่งฟังดนตรีออมสินสักวันซี เดี๋ยวไปกินข้าวด้วยกันที่สำนักงานใหญ่” ผมปฏิเสธ เกรงใจด้วยท่านจะต้องไปทำงาน จึงขอบพระคุณ แล้วกราบลา

ทุกวันนี้ก็ได้แต่ระลึกถึง ไม่อาจไปเยี่ยมเยียนได้ ด้วยท่านไปอยู่ต่างภพแล้ว